Cantates
We wijken op deze Eerste Kerstdag af van de nummering die we aanhielden. En we kijken naar de eerste cantate die door Bach werd uitgevoerd. Het is een cantate die waarschijnlijk in een gewijzigde vorm en even waarschijnlijk voor het eerst werd uitgevoerd op 25 december 1713. Het was niet alleen voor Kerst, maar tevens een bede voor de gezondheid van prins Johann Ernst, de zoon van Bach’s werkgever in Weimar. Deze gelegenheid verklaart de extreem grote bezetting van de cantate (vier trompetten, drie hobo’s!) die nooit op het krappe koorbalkon van de hofkapel zou hebben gepast maar wel geschikt is voor grote feestdagen die de hertogelijke familie placht te vieren in één van Weimars grote kerken (St Peter und Paul, “Herderkirche” of Jakobskirche). En het verklaart ook het enigszins ambivalente karakter dat de cantate gehad moet hebben: geschikt als kerstcantate, maar ook als bede voor de gezondheid van de jonge prins (1696-1715), die enkele maanden eerder ernstig ziek was teruggekeerd van zijn grand tour (naar Utrecht en Amsterdam). In elk geval biedt BWV 63 ons buitengewoon feestelijke muziek, met - zoals gezegd - een voor Bach buitensporige instrumentale bezetting. Opvallend is het gebruik van de naam Silo voor de Messias. Dat verwijst naar Genesis 49:10, de enige plek waar de Messias Silo wordt genoemd, wanneer Jacob zijn zegen uitspreekt over zijn zonen, in dit geval Juda. In latere vertalingen wordt deze naam overigens weggelaten. De aria (3 Gott, du hast es wohl gefüget) is een duet, wat lijkt te onderstrepen dat Bach het gemeenschappelijke karakter van het Kerstfeest tot uiting wil brengen. Het gaat om ons (uns) in deze aria. De cantate eindigt tenslotte in een feestelijk slotkoor, waar de koperblazers weer volop in actie komen.
Fragment BWV 63
"Christen, ätzet diesen Tag" - J.S. Bach Foundation
'Christen, ätzet diesen Tag' - Nederlandse Bachvereniging onder leiding van Marcus Creed
‘Christen ätzet diesen Tag’ - Collegium Vocale Gent - Philippe Herreweghe
Koor en Orkest van de Weimar Bachkantaten - Akademie Ghirlanda – Helmuth Rilling
1.Chor
Christen, ätzet diesen Tag
in Metall und Marmorsteine!
Kommt und eilt mit mir zur Krippen
und erweist mit frohen Lippen
euren Dank und eure Pflicht;
denn der Strahl, so da einbricht,
zeigt sich euch zum Gnadenscheine.
2. Rezitativ (Alt)
O selger Tag! o ungemeines Heute,
an dem das Heil der Welt,
der Schilo, den Gott schon im Paradies
dem menschlichen Geschlecht verhieß,
nunmehro sich vollkommen dargestellt
und suchet Israel von der Gefangenschaft
und Sklavenketten
des Satans zu erretten.
Du liebster Gott,
was sind wir Arme doch?
Ein abgefallnes Volk, so dich verlassen;
und dennoch willst du uns nicht hassen;
denn eh wir sollen noch
nach dem Verdienst zu Boden liegen,
eh muß die Gottheit sich bequemen,
die menschliche Natur an sich zu
nehmen und auf der Erden
im Hirtenstall zu einem Kinde werden.
O unbegreifliches, doch
seliges Verfügen!
3. Duett
(Sopran, Bass)
Gott, du hast es wohl gefüget,
was uns itzo widerfährt.
Drum laßt uns auf ihn stets trauen
und auf seine Gnade bauen,
denn er hat uns dies beschert,
was uns ewig nun vergnüget.
4. Rezitativ (Tenor)
So kehret sich nun heut
das bange Leid,
mit welchem Israel geangstet
und beladen,
in lauter Heil und Gnaden.
Der Low aus Davids Stamme ist
erschienen,
sein Bogen ist gespannt,
das Schwert ist schon gewetzt,
womit er uns in vor’ge Freiheit setzt.
5. Duett (Alt, tenor)
Ruft und fleht den Himmel an,
kommt, ihr Christen, kommt
zum Reihen,
ihr sollt euch ob dem erfreuen,
was Gott hat anheut getan!
Da uns seine Huld verpfleget
und mit so viel Heil beleget,
das man nicht g’nug danken kann.
6. Rezitativ (Bass)
Verdoppelt euch demnach,
ihr heisen Andachtsflammen,
und schlagt in Demut brunstiglich
zusammen!
Steigt frohlich himmelan,
und danket Gott vor dies, was er getan!
7. Chor
Höchster, schau in Gnaden an
Diese Glut gebuckter Seelen!
Las den Dank, den wir dir bringen,
angenehme vor dir klingen,
las uns stets in Segen gehn,
aber niemals nicht geschehn,
1. Koor
Christenen, graveer deze dag
in metaal en marmer!
Kom en haast je met mij naar de kribbe
en toon met vreugdevolle lippen
je dank en je plicht;
want de straal die doorbreekt
toont zich aan jou als een stralend licht van genade.
2. Recitatief (Alt)
O gezegende dag! O buitengewone dag vandaag,
waarop de redding van de wereld,
de Silo, die God al in het paradijs
aan de mensheid beloofde,
zich nu volmaakt openbaart
en Israël probeert te redden uit de gevangenschap
en ketenen van slavernij
van Satan.
O liefste God,
wat zijn wij toch armzalige wezens?
Een gevallen volk dat U verlaten heeft;
en toch zult U ons niet haten;
Want voordat wij op de grond liggen overeenkomstig onze verdienste,
voordat de Godheid ermee moet instemmen
de menselijke natuur aan te nemen en een kind op aarde te worden
in de stal van de herder.
O onbegrijpelijk, maar gezegend besluit!
3. Duet (sopraan, bas)
God, U hebt goed beschikt
wat ons nu overkomt.
Laten we daarom altijd op Hem vertrouwen
en bouwen op Zijn genade,
want Hij heeft ons dit geschonken,
wat ons nu voor altijd gelukkig maakt.
4. Recitatief (tenor)
Zo verandert vandaag
het angstige lijden
waarmee Israël gekweld
en belast was,
in pure verlossing en genade.
Laag uit de lijn van David is
verschenen,
zijn boog is gespannen,
het zwaard is al geslepen,
waarmee Hij ons in onze vroegere vrijheid plaatst.
5. Duet (alt, tenor)
Roep en smeek de hemel,
kom, jullie christenen, kom
naar de gelederen,
jullie zullen je verheugen over wat God vandaag heeft gedaan!
Want Zijn genade heeft ons gevoed
en ons zoveel verlossing geschonken,
dat men niet genoeg kan danken.
6. Recitatief (Bas)
Verdubbel dan jullie,
jullie vurige devotievlammen,
en sla samen vurig in nederigheid!
Stijg vreugdevol op naar de hemel,
en dank God voor wat Hij heeft gedaan!
7. Koor
Allerhoogste, zie met genade naar
deze gloeiende gloed van nederige zielen!
Laat de dank die wij U aanbieden
welgevallig voor U klinken,
laten we altijd in zegen wandelen,
maar laat het nooit gebeuren
dat Satan ons kwelt.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten