Orgelwerken
Nederlandse Bachvereniging:
“Bachs voettocht in 1705 van Arnstadt naar Lübeck is een
bekende geschiedenis. We weten dat hij zijn verlof veel te lang rekte,
misschien wel om te solliciteren of te trouwen. En we mogen vermoeden dat hij
kwam leren van een van de grootste organisten: Dietrich Buxtehude. Bach
spiegelde enkele jaren later de atletische pedaalsolo in deze Toccata vast niet
toevallig aan Buxtehudes Prelude, BuxWV 137 - een werk dat we trouwens
alleen kennen uit Bachs kopie. Uiteraard zou Bach zichzelf niet zijn als hij zijn grote voorbeeld niet voorbij
zou streven: de solo is langer en complexer en daarbij verkent hij het hele
instrument. Het werk begint bovendien met een verbijsterende solo die alle
registers van het klavier aanraakt. Misschien testte Bach er nieuwe orgels mee,
zoals hij vaak deed in zijn Weimar-tijd? Hoe dan ook moet hij zijn publiek
ermee hebben geïmponeerd. Na zoveel vuurwerk in het begin laat Bach zijn
luisteraar allerminst met rust. Het eerste deel vliegt ervandoor met twee
aanstekelijke thema’s die elkaar afwisselen. Richting het slot graast Bach, nu
in mineur, nog eens alle octaven af. Ook in het tweede deel - een
uitgesponnen solo voor de rechterhand met continuobegeleiding van de andere
ledematen – zit de verrassing in het slot. Bach leeft zich in een 'grave' uit
in durezze: overlappende akkoordclusters in dissonante combinaties. Deze
techniek bloeide in Bachs tijd ook in Duitsland op, dankzij uitgaven van de
muziek van componist Frescobaldi. De uitgelaten afsluitende fuga is opmerkelijk
door z’n lengte en door de speelse combinatie van een springend thema met
‘gaten’ en een vloeiend tegenthema dat die gaten opvult, vrij uniek bij Bach.
Er bestaat geen bron in handschrift, waardoor we nooit zullen weten of Bach het
slotakkoord inderdaad zo kort bedoelde en het pedaal al een paar maten eerder
liet zwijgen. Deze curiositeit inspireert sommige organisten om alle registers
juist nog eens open te trekken. Deze uitvoering volgt echter een van de
vroegste kopieën naar een wat plots, stil besluit.”
Fragment BWV 564
Toccata, adagio en fuga in C groot - Reitze Smits
Toccata, Adagio en Fuga - Jos van der Kooy
Geen opmerkingen:
Een reactie posten