BWV 273 Christ, der du bist der helle Tag

 

BWV 273 Christ, der du bist der helle Tag (in g klein)

Melodie Cyriacus Spangenberg (Eisleben, 1568).  Librettist Erasmus Alberus (1500–1553).

J.S. Bach: Christ, der du bist der helle Tag, BWV 273 · Augsburger Domsingknaben · Reinhard Kammler

Christ, der du bist der helle Tag, BWV 273 · Chamber Choir of Europe & Nicol Matt

Christ, der du bist der helle Tag,
Vor dir die Nacht nicht bleiben mag;
Du leuchtest uns vom Vater her
Und bist des Lichtes Prediger.
Und bist des Lichtes Prediger.

Cyriacus Spangenberg (7 juni 1528 - 10 februari 1604) was een Duitse theoloog, protestantse hervormer en historicus, zoon van de hervormer Johannes Spangenberg (1484-1550). Cyriacus werd geboren in Nordhausen. Als student was hij een medehuurder van Martin Luther in Wittenberg, werd later predikant in Eisleben en in 1559 de algemeen deken van de Grafschaft Mansfeld. In januari 1575 verloor hij zijn plaats in Mansfeld omdat hij in de Flaciaanse controverse de kant van Matthias Flacius koos. Samen met Flacius leerde hij dat door de erfzonde ook enkele van de substantiële vermogens van de mens verdorven waren. Dit was in tegenspraak met de leer van zijn tegenstanders dat alleen accidentele vermogens verdorven waren. Hij diende als predikant in Schlitz, Hessen van 1580 tot hij in 1590 werd verbannen. Na zijn verbanning ging hij op een korte retraite naar Vacha voordat hij naar Straatsburg verhuisde, waar zijn jongste zoon, Wolfhart Spangenberg, een dichter, woonde en waar hij stierf. Onder de laatste leerlingen van Luther is Spangenberg de meest prominente.

Cyriacus Spangenberg

Erasmus Alberus (ca. 1500 – 5 mei 1553) was een Duitse humanist, lutherse hervormer en dichter.
Hij werd geboren in het dorp Bruchenbrücken (nu onderdeel van Friedberg, Hessen) rond het jaar 1500. Hoewel zijn vader Tilemann Alber schoolmeester was, werd zijn vroege opleiding verwaarloosd. Uiteindelijk vond hij in 1518 zijn weg naar de Universiteit van Wittenberg, waar hij theologie studeerde. Hij had het geluk de aandacht te trekken van Maarten Luther en Philipp Melanchthon, en werd vervolgens een van Luthers meest actieve helpers in de protestantse Reformatie.
Hij vocht niet alleen voor de protestantse zaak als predikant en theoloog, maar hij was ook bijna het enige lid van Luthers partij die de rooms-katholieken kon confronteren met het wapen van literaire satire. In 1542 publiceerde hij een prozasatire waar Luther het voorwoord voor schreef, Der Barfusser Monche Eulenspiegel und Alkoran, een parodiërende bewerking van het Liber conformitatum van de Franciscaan Bartolommeo Rinonico van Pisa, waarin de Franciscaanse orde belachelijk wordt gemaakt. Dit leidde tot reacties van katholieke geleerden zoals Henricus Sedulius, die de Apologeticus aduersus Alcoranum Franciscanorum, pro Libro Conformitatum publiceerde, waarin hij kritiek leverde op Alberus' argumenten in deze satire.
Van hogere literaire waarde is het didactische en satirische "Buch von der Tugend und Weisheit" (1550), een verzameling van negenenveertig fabels waarin Alberus zijn visie op de verhoudingen tussen kerk en staat tot uitdrukking brengt. Zijn satire is scherp, maar op een wetenschappelijke en humanistische manier; het appelleert niet aan populaire passies met de felle directheid die de meester van de katholieke satire, Thomas Murner, in staat stelde zulke rake klappen uit te delen.
Verschillende van Alberus' hymnen, die allemaal de invloed van zijn meester Luther laten zien, zijn bewaard gebleven in het Duitse protestantse hymneboek.

Erasmus Alberus (of Alber)

Na Luthers dood was Alberus een tijdlang diaken in Wittenberg; hij raakte echter betrokken bij de politieke conflicten van die tijd en was in 1550-1551 in Magdeburg, toen die stad werd belegerd door Maurits, keurvorst van Saksen. In 1552 werd hij benoemd tot algemeen superintendent in Neubrandenburg in Mecklenburg, waar hij op 5 mei 1553 stierf.