Eisenach
Voor het meer uitbouwen van de geschiedenis van Johann Sebastiaan Bach, keren we terug naar Eisenach, zijn geboorteplaats. Hij is daar op 21 maart 1685 geboren. Johann Sebastiaan komt uit een zeer muzikale familie.
Veit Bach, de voorvader van deze beroemde familie, verdiende de kost als bakker in Pressburg in Hongarije. Toen de godsdiensttwisten van de zestiende eeuw uitbraken, werd hij gedwongen een andere verblijfplaats te zoeken en nadat hij zoveel mogelijk van zijn kleine bezittingen bij elkaar had verzameld, trok hij zich daarmee terug in Thüringen, in de hoop daar rust en veiligheid te vinden. Hij vestigde zich in Wechmar, waar hij zijn beroep als bakker en molenaar uitoefende. In zijn vrije tijd placht hij zich te vermaken met de luit, die hij bespeelde te midden van het lawaai en het gekletter van de molen. Zijn smaak voor muziek ging over op zijn twee zonen en hun kinderen, en na verloop van tijd groeide de familie Bach uit tot een zeer talrijke familie van beroepsmusici, cantors, organisten en stadsmuzikanten, in heel Thüringen.
In het eerste kwart van de zeventiende eeuw gaven drie kleinkinderen van Veit Bach blijk van zo'n uitzonderlijk talent, dat de graaf van Schwarzburg-Arnstadt het de moeite waard vond hen op zijn kosten naar Italië te sturen, naar destijds de voornaamste leerschool voor de kunst. Wij weten niet of zij aan de verwachtingen van hun opdrachtgever hebben voldaan, want geen van hun werken is bewaard gebleven. De vierde generatie bracht musici voort van uitzonderlijke klasse, en verscheidene van hun composities zijn, dankzij de achting die Johann Sebastian Bach voor hen had, tot ons gekomen. De meest opmerkelijke van deze Bachs zijn:
1. Johann Christoph Bach, hof- en stadsorganist te Eisenach. Hij was bijzonder gelukkig in zijn mooie melodieën en in het toonzetten van woorden op muziek. In het 'Archief van de Bachs', dat in het bezit was van Carl Philipp Emmanuel in Hamburg, bevindt zich een motet van Johann Christoph waarin hij stoutmoedig gebruik maakt van de overmatige sext, een handelwijze die in zijn tijd als buitengewoon gewaagd werd beschouwd. Hij was ook een ongewoon meester in de harmonie, zoals kan worden afgeleid uit een Cantate die hij componeerde voor Michaelmas, op de woorden "Es erhub sich ein Streit," etc., die tweeëntwintig obbligato partijen heeft in correcte harmonie.
Tekst van deze cantate luidt als volgt:
1. Sonata
2. Koor
Es erhub sich ein Streit im Himmel.
Michael und seine Engel stritten mit dem Drachen
und der Drache stritt und seine Engel
und siegeten nicht.
3. Koor
Auch ward ihre Stätte nicht mehr funden im Himmel.
4. Koor
Und es ward ausgeworfen der große Drach,
die alte Schlange, die da heißet der Teufel
und Satanas,der die ganze Welt verführet
und ward geworfen auf die Erden.
Und seine Engel wurden auch dahin geworfen.
5. Sinfonia
6. Koor
Und ich hörete eine große Stimme,
die sprach im Himmel,
nun ist das Heil und die Kraft
und das Reich und die Macht
unsers Gottes seines Christus worden.
7. Koor
Weil der verworfen ist
der sie verklaget Tag und Nacht vor Gott.
8. Koor
Und sie haben ihn überwunden
durch des Lammes Blut
und durch das Wort ihres Zeugnis;
und haben ihr Leben nicht geliebet
bis an den Tod.
9. Slotkoor
Darum freuet euch, ihr Himmel,
und die darinnen wohnen!
Een ander bewijs van zijn zeldzame vaardigheid is het feit dat hij naar verluidt nooit orgel of klavier speelde in minder dan vijf stemmen. Carl Philipp Emmanuel had een bijzonder warm respect voor hem.
2. Johann Michael Bach, organist en gemeentesecretaris in Gehren. Hij was de jongere broer van Johann Christoph, en net als hij een bijzonder goed componist. De reeds genoemde archieven bevatten verscheidene van zijn motetten, waaronder een voor acht stemmen in dubbelkoor, en vele composities voor kerkelijk gebruik.
3. Johann Bernhard Bach, musicus bij de Prinselijke Kapel en organist te Eisenach. Van hem wordt gezegd dat hij opmerkelijk mooie Suites, of Ouvertures, in de Franse stijl heeft gecomponeerd.
Naast deze drie mannen konden de Bachs bogen op een aantal bekwame componisten in de generaties vóór Johann Sebastiaan, mannen die ongetwijfeld hogere posities, een bredere reputatie en een briljanter fortuin zouden hebben verworven als zij zich los hadden kunnen rukken uit hun geboortestreek Thüringen om elders in Duitsland of daarbuiten hun gaven ten toon te spreiden. Maar geen van de Bachs schijnt geneigd te zijn geweest te migreren. Bescheiden in hun behoeften, bescheiden van aard en door training, waren zij tevreden met weinig, verdiept in en bevredigd door hun kunst, en totaal onverschillig voor de onderscheidingen die grote mannen van die tijd gewoon waren te geven aan kunstenaars als speciale tekens van eer. Het feit dat anderen, die hen waardeerden, zich zo onderscheidden, wekte bij de Bachs niet de minste afgunst op.
De Bachs gaven niet alleen blijk van een gelukkige tevredenheid, onmisbaar voor een vrolijk levensgenot, maar vertoonden ook een kloosterlijke gehechtheid aan elkaar. Zij konden niet allen in dezelfde plaats wonen. Maar het was hun gewoonte eenmaal per jaar bijeen te komen op een van te voren afgesproken tijd en plaats. Deze bijeenkomsten vonden meestal plaats in Erfurt, Eisenach, en soms in Arnstadt. Zelfs toen de familie zeer groot was geworden en vele leden Thüringen hadden verlaten om zich in Opper- en NederSaksen en Franken te vestigen, hielden de Bachs hun jaarlijkse bijeenkomsten. Bij deze gelegenheden was muziek hun enige ontspanning. Daar de aanwezigen ofwel cantors, organisten of stadsmuzikanten waren, werkzaam in de kerkdienst en gewend om het werk van de dag met gebed in te leiden, was hun eerste handeling het zingen van een Hymne .
Na hun godsdienstige plicht vervuld te hebben, brachten zij de rest van de tijd door met frivole bezigheden. Het liefst maakten zij een koor van populaire liedjes, komisch of schertsend, die zij tot een harmonieus geheel verweefden terwijl zij de woorden van elk liedje declameerden. Ze noemden dit samenraapsel een 'Quodlibet' , lachten er hartelijk om, en wekten een even hartelijke en onbedwingbare lach op bij hun publiek. Er wordt gesuggereerd dat de Duitse komische opera zijn oorsprong heeft in deze kleinigheden. Maar de "Quodlibet" was in Duitsland al veel eerder een bekend fenomeen.
Maar deze luchthartige Thuringers, en zelfs diegenen van hun familie die hun kunst serieuzer en waardiger tegemoet traden, zouden niet aan de vergetelheid zijn ontsnapt, als er niet een man was opgestaan wiens genie en roem hun pracht en schittering afstraalden op zijn voorvaderen. Deze man, de glorie van zijn familie, de trots van zijn landgenoten, de meest begaafde favoriet van de Muze der Muziek, was Johann Sebastiaan Bach.
Op 23 maart 1685 werd Johann Sebastiaan gedoopt in de Sankt Georgenkirche, gelegen op het centrale stadsplein van Eisenach waaraan ook het stadskasteel van de vorsten van Sachsen-Eisenach is gelegen.
St. Georgenkirche
Het is goed hier even bij stil te staan. Immers, hier in Eisenach heeft Maarten Luther gepreekt in deze kerk waar Bach werd gedoopt, de St. Georgenkirche.
Maarten Luther
Het Lutherhuis in Eisenach
En de link Luther met Bach is snel te trekken, zoals we later zullen zien. Voor nu slechts een markering, hoe Eisenach, de plek van Bach’s jeugd een belangrijke rol in de Reformatie en het ontstaat van de Lutherse Kerk in Duitsland heeft gespeeld. De geschiedenis van Eisenach is verbonden met de Wartburg, die ouder is dan de stad zelf. De Wartburg is een kasteel op een 441 m hoge heuvel boven de stad Eisenach in het Duitse Thüringen. De hoogteburcht werd volgens de legende in 1067 gesticht. Minstens drie elkaar opvolgende vorsten uit het huis Saksen-Weimar-Eisenach resideerden in het kasteel.
Kasteel Wartburg
Kasteel Wartburg
Op 26 mei 1521 deed het keizerlijk edict van Worms de monnik Maarten Luther in de rijksban. Luthers beschermheer, keurvorst Frederik III van Saksen, had hem echter voor zijn veiligheid naar de Wartburg laten overbrengen, waar hij bijna een jaar incognito als jonker Jörg (hij laat zijn hoofdhaar groeien) leefde. Luthers kamer, waar hij onder meer het Nieuwe Testament in het Duits vertaalde (gepubliceerd in 1524), is, zegt men, in originele staat bewaard gebleven en te bezichtigen.
Werkkamer van Luther in kasteel Wartburg.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten